آشنایی با بهترین تجهیزات نظافت صنایع غذایی و مزایای استفاده از دستگاه های نظافت کارخانجات مواد غذایی

نظافت صنایع غذایی و اهمیت آن

نظافت صنایع غذایی یکی از اصول حیاتی برای تضمین ایمنی، کیفیت و سلامت محصولات غذایی در این صنعت محسوب می‌شود و نقشی مستقیم در جلوگیری از آلودگی میکروبی، شیمیایی و فیزیکی دارد. با توجه به حساسیت بالای محیط‌های تولید غذا و تنوع محصولات از جمله لبنیات، گوشت، نوشیدنی‌ها و شیرینی، رعایت بهداشت محیط، تجهیزات، خطوط تولید و انبارها امری ضروری است.

نظافت در صنایع غذایی به طور منظم و اصولی علاوه بر حفظ سلامت مصرف‌کننده، موجب افزایش طول عمر تجهیزات، کاهش ضایعات، بهبود بهره‌وری کارکنان و انطباق با استانداردهای بین‌المللی و ملی می‌شود. در نتیجه، اجرای برنامه‌های مدون نظافت صنایع غذایی و استفاده از روش‌ها و تجهیزات مناسب، پایه‌ای برای تضمین کیفیت، ایمنی و موفقیت در صنایع غذایی است.

آیین نامه بهداشت کارخانجات مواد غذایی

آیین‌ نامه بهداشت و نظافت صنایع غذایی مجموعه‌ای از ضوابط و دستورالعمل‌های قانونی است که با هدف حفظ سلامت مصرف‌کنندگان، تضمین ایمنی محصولات غذایی و پیشگیری از آلودگی در فرآیند تولید، نگهداری و بسته‌بندی مواد غذایی تدوین شده است.

این آیین‌ نامه بهداشت و نظافت صنایع غذایی چارچوبی مشخص برای رعایت اصول بهداشتی در طراحی، ساخت، بهره‌برداری و نظافت صنایع غذایی فراهم می‌کند و رعایت آن برای دریافت مجوزهای بهداشتی و تولید الزامی است. وجود این آیین‌ نامه بهداشت موجب می‌شود تا تمامی مراحل تولید تحت کنترل دقیق بهداشتی قرار گیرد و از ورود، رشد و انتقال آلودگی‌های میکروبی، شیمیایی و فیزیکی جلوگیری شود.

آیین‌ نامه بهداشت کارخانجات مواد غذایی در واقع ستون اصلی مدیریت بهداشت و ایمنی در صنایع غذایی محسوب می‌شود و اجرای دقیق آن نقش مهمی در حفظ اعتبار برند، جلوگیری از خسارات اقتصادی و حفظ سلامت عمومی جامعه دارد. در ادامه به بیان موارد مهم در آیین‌ نامه بهداشت و نظافت صنایع غذایی می‌پردازیم که عبارتند از:

• طراحی و ساخت بهداشتی ساختمان و تجهیزات: سطوح داخلی دیوارها، کف و سقف باید صاف، قابل شست‌وشو و مقاوم در برابر رطوبت و مواد شوینده باشند. طراحی فضاها باید به گونه‌ای باشد که از تجمع آلودگی جلوگیری و نظافت آسان شود.
• بهداشت فردی کارکنان: در روند نظافت صنایع غذایی، استفاده از لباس کار تمیز، کلاه، دستکش و کفش مخصوص الزامی است. شستشوی مرتب دست‌ها، معاینات پزشکی دوره‌ای و آموزش اصول بهداشت فردی از موارد ضروری محسوب می‌شود.
• نظافت و ضدعفونی منظم تجهیزات و محیط تولید: تمامی خطوط تولید، میزهای کار، ابزار و سطوح در عملیات نظافت صنایع غذایی باید طبق برنامه‌ای مشخص شسته و ضدعفونی شوند. استفاده از مواد مجاز و دارای تأییدیه بهداشتی اهمیت ویژه‌ای دارد.
• کنترل آفات و جلوگیری از ورود حیوانات: نصب توری، درزگیری درها و استفاده از تله‌های ایمن برای جلوگیری از ورود حشرات و جوندگان از الزامات اساسی است تا خطر آلودگی مواد غذایی کاهش یابد.
• سیستم تهویه، نور و دمای مناسب: تهویه کافی برای جلوگیری از بخار، بوی نامطبوع و رشد میکروارگانیسم‌ها در روند نظافت صنایع غذایی ضروری است. نور مناسب نیز باید بدون تغییر رنگ محصول و با شدت استاندارد باشد.
• مدیریت پسماند و فاضلاب صنعتی: زباله‌ها باید در ظروف درب‌دار و قابل شست‌وشو جمع‌آوری و در فواصل منظم تخلیه شوند. همچنین سیستم فاضلاب باید طوری طراحی شود که از بازگشت آلودگی جلوگیری کند.
• کنترل کیفیت آب مصرفی: آب مورد استفاده در فرآیند تولید باید از نظر میکروبی و شیمیایی سالم و مطابق با استانداردهای بهداشتی و اصول نظافت صنایع غذایی باشد. انجام آزمایش‌های دوره‌ای الزامی است.

انواع استانداردهای بهداشتی محیط در نظافت صنایع غذایی

در صنایع غذایی، رعایت و اخذ استانداردهای بهداشتی و ایمنی از الزامات اساسی برای فعالیت و تولید محسوب می‌شود، زیرا بدون دریافت این گواهینامه‌ها، محصولات اجازه ورود به بازارهای داخلی و بین‌المللی را نخواهند داشت. این استانداردها تضمین‌کننده کیفیت، سلامت، قابلیت ردیابی و اطمینان مصرف‌کنندگان از ایمنی مواد غذایی هستند و نقش مهمی در ارتقای اعتبار برند، کاهش ضایعات، پیشگیری از آلودگی و افزایش بهره‌وری تولید ایفا می‌کنند.

در ادامه به معرفی مهم‌ترین استانداردهای بهداشتی و مدیریتی در نظافت صنایع غذایی می‌پردازیم که رعایت آن‌ها برای تمامی تولیدکنندگان مواد غذایی ضروری است:

• گواهینامه HACCP: این سیستم بر پایه شناسایی خطرات احتمالی در تمام مراحل تولید مواد غذایی و کنترل نقاط بحرانی طراحی شده است. استاندارد HACCP تضمین می‌کند که آلودگی‌های میکروبی، شیمیایی و فیزیکی در فرآیند تولید در صنایع غذایی شناسایی و کنترل شوند و محصول نهایی کاملاً ایمن باشد.
• استاندارد بهداشتی GMP: استاندارد GMP به اصول و دستورالعمل‌هایی اشاره دارد که در طراحی کارخانه، تجهیزات، فرآیند تولید و آموزش کارکنان رعایت می‌شود تا از آلودگی و کاهش کیفیت محصول جلوگیری گردد. اجرای این استاندارد بهداشتی، پایه‌ای برای سایر سیستم‌های مدیریتی استاندارد HACCP و ISO 22000 است.
• استاندارد SSOP: استاندارد SSOP مجموعه‌ای از دستورالعمل‌های مدون برای نظافت، ضدعفونی و نگهداری تجهیزات و محیط تولید است. هدف آن تضمین بهداشت روزانه در خطوط تولید و کاهش ریسک آلودگی‌های ثانویه است.
• استاندارد ISO 22000: این گواهینامه بین‌المللی چارچوبی جامع برای مدیریت ایمنی مواد غذایی از مرحله تأمین مواد اولیه تا مصرف نهایی ارائه می‌دهد. استاندارد ISO 22000 با تلفیق اصول HACCP و الزامات مدیریت کیفیت، رویکردی سیستماتیک برای کنترل خطرات غذایی دارد.
• استاندارد BRC: یکی از معتبرترین استانداردهای جهانی در صنایع غذایی استاندارد BRC است که توسط خرده‌فروشان بزرگ بریتانیا تدوین شده و بر کنترل کیفیت، ایمنی، ردیابی و انطباق قانونی محصولات غذایی تمرکز دارد. این گواهینامه به‌ویژه برای صادرات به اروپا اهمیت بالایی دارد.
• استاندارد IFS: این استاندارد برای ارزیابی و تضمین کیفیت تأمین‌کنندگان مواد غذایی در سطح بین‌المللی تدوین شده است. تمرکز آن بر روی ایمنی محصول، شفافیت زنجیره تأمین و رضایت مشتریان است و اغلب در صنایع فرآوری و بسته‌بندی کاربرد دارد.
• استاندارد ISO 9001: استاندارد ISO 9001 بر مدیریت بهینه فرآیندها، افزایش بهره‌وری، بهبود مستمر و رضایت مشتری تمرکز دارد. در صنایع غذایی، این استاندارد اطمینان می‌دهد که تمام فرآیندهای تولید و کنترل کیفیت به صورت نظام‌مند و مستند انجام می‌شوند.
• استانداردهای ملی و بهداشتی سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت ایران: این استانداردها شامل ضوابط ملی بهداشتی، ایمنی، برچسب‌گذاری، نگهداری و حمل‌ونقل مواد غذایی هستند که تمامی تولیدکنندگان داخلی ملزم به رعایت آن‌ها می‌باشند. اجرای این دستورالعمل‌ها تضمین‌کننده سلامت عمومی و جلوگیری از عرضه محصولات ناسالم در بازار است.

مهم ترین بخش های نیازمند نظافت در صنایع غذایی

در صنایع غذایی، به دلیل گستردگی خطوط تولید، تنوع مواد اولیه و حساسیت بالای محصولات، نظافت محیط و تجهیزات از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. این کارخانجات به طور کلی از بخش‌های مختلفی تشکیل شده‌اند که هرکدام نوع خاصی از آلودگی را در خود دارند.

بنابراین، پیش از آغاز فرآیند نظافت صنایع غذایی، ضروری است که هر بخش و ماهیت آلودگی آن به‌دقت شناسایی شود تا روش و تجهیزات مناسب برای پاکسازی و نظافت انتخاب گردد. در ادامه به مهم‌ترین بخش‌های نیازمند نظافت صنایع غذایی و چالش‌های موجود در هر یک اشاره می‌کنیم که عبارتند از:

• خطوط تولید و تجهیزات آن: خطوط تولید شامل ماشین‌آلات، نوار نقاله‌ها، مخازن، میکسرها و ابزارهای تماس مستقیم با مواد غذایی هستند که بیشترین میزان آلودگی را تجربه می‌کنند. این بخش‌ها در معرض تجمع چربی، مواد پودری، خمیر، بقایای مواد اولیه و رطوبت قرار دارند که می‌تواند زمینه رشد باکتری و کپک را فراهم کند. نظافت صنایع غذایی و ضدعفونی دقیق و اصولی این تجهیزات برای حفظ سلامت محصول و جلوگیری از آلودگی متقاطع ضروری است.
• سالن‌های فرآوری و بسته‌بندی مواد غذایی: در این سالن‌ها آلودگی‌های ناشی از تماس مستقیم دست کارکنان، ذرات معلق مواد غذایی، چکه‌های مایع و بخارات تولیدی به‌وفور دیده می‌شود. همچنین به دلیل تردد بالا و باز بودن درها، خطر انتقال آلودگی از محیط‌های مجاور وجود دارد. پاکسازی روزانه کف، دیوارها، میزهای کار و دستگاه‌های بسته‌بندی با تجهیزات مکانیزه و مواد مجاز بهداشتی، یکی از مهم‌ترین اقدامات کنترلی در این بخش است.
• انبار محصول و سردخانه: انبارها و سردخانه‌ها محل نگهداری مواد اولیه و محصولات نهایی هستند و آلودگی در این بخش‌ها می‌تواند باعث فساد زودرس و کاهش کیفیت شود. رطوبت بالا، چگالش، گردوغبار و احتمال رشد قارچ‌ها از مهم‌ترین چالش‌ها در این نواحی هستند. استفاده از سیستم‌های تهویه مناسب، خشک‌کردن منظم سطوح، نظافت کف و کنترل دمای یکنواخت، از اصول اساسی در بهداشت این فضاها به شمار می‌رود.

معرفی مهم ترین کارخانجات تولیدی در صنعت غذا و چالش های نظافت هرکدام

به طور کلی، صنایع غذایی دارای مجموعه‌ای گسترده از قوانین، استانداردها و الزامات بهداشتی هستند که رعایت آن‌ها در فرآیند نظافت کارخانه‌ مواد غذایی، تضمین‌کننده سلامت محصولات و ایمنی مصرف‌کنندگان است. جزئیات و نوع آلودگی‌ها در هر زیرشاخه از صنعت غذا متفاوت بوده و بر اساس ماهیت مواد اولیه، نوع فرآوری و شرایط محیطی، نیازمند رویکردهای نظافتی ویژه است.

بنابراین، برای اجرای یک برنامه نظافت مؤثر در صنایع غذایی، ابتدا باید هر صنعت و چالش‌های خاص آن را به‌درستی شناخت. در ادامه به معرفی مهم‌ترین کارخانجات تولیدی در صنایع غذایی و چالش‌های نظافتی آن‌ها می‌پردازیم که عبارتند از:

• کارخانجات لبنیات و فرآورده‌های شیری: در این صنایع، رطوبت بالا، باقی‌مانده چربی، پروتئین و لاکتوز از اصلی‌ترین منابع آلودگی هستند که در تماس با تجهیزات، کف سالن و دیواره‌ها تجمع پیدا می‌کنند. این آلودگی‌ها در صورت عدم نظافت اصولی می‌توانند باعث رشد سریع باکتری‌ها، تغییر بو و مزه محصول و آلودگی ثانویه شوند. همچنین حساسیت به دمای محیط و وجود بخار در سالن‌های تولید، نظافت منظم و دقیق را ضروری می‌کند.
• کارخانجات فرآورده‌های پروتئینی و مواد گوشتی: محیط‌های فرآوری گوشت مستعد آلودگی‌های میکروبی و چربی‌های سنگین هستند. باقی‌مانده خون، چربی و ضایعات گوشتی می‌تواند منجر به رشد باکتری‌های خطرناک مانند سالمونلا و لیستریا شود. کنترل دما، نظافت مداوم کف و تجهیزات، و پیشگیری از آلودگی متقاطع بین گوشت خام و پخته از چالش‌های اصلی در این بخش است.
• صنایع نوشیدنی‌: در این صنعت، نشت مایعات، چسبندگی قندها و رسوب مواد افزودنی در خطوط تولید و مخازن، از مهم‌ترین مشکلات نظافتی محسوب می‌شوند. رطوبت بالا می‌تواند موجب رشد قارچ‌ها و کپک‌ها شود، به‌ویژه در نقاطی که تهویه مناسب وجود ندارد. پاکسازی مستمر و ضدعفونی دقیق سطوح برای جلوگیری از فساد محصول بسیار حیاتی است.
• صنایع آرد و نان: مواد اولیه پودری مانند آرد در این صنعت به‌سرعت در هوا پخش می‌شوند و می‌توانند منجر به آلودگی متقاطع و حتی خطر انفجار یا آتش‌سوزی شوند. ذرات ریز آرد در تماس با الکتریسیته ساکن یا حرارت، قابلیت اشتعال بالایی دارند، بنابراین جمع‌آوری ایمن و کنترل مداوم گردوغبار در این بخش اهمیت ویژه‌ای دارد.
• صنعت شیرینی و شکلات: در فرآیند تولید شیرینی و شکلات، ترکیباتی مانند شکر، روغن، کره و پودر کاکائو آلودگی‌هایی چسبناک و سخت ایجاد می‌کنند که در سطوح و تجهیزات تجمع می‌یابند. این مواد در دماهای بالا به‌سرعت سخت می‌شوند و نظافت آن‌ها نیازمند زمان‌بندی دقیق و شستشوی منظم است تا از آلودگی‌های میکروبی و افت کیفیت محصول جلوگیری شود.
• صنایع روغن و چربی‌ها: در کارخانجات تولید روغن، پاشش روغن، بخارات چرب و لایه‌های لغزنده از مهم‌ترین مشکلات نظافتی هستند. این آلودگی‌ها می‌توانند باعث لغزندگی سطح، خطرات ایمنی برای کارکنان و کاهش بهداشت محیط شوند. همچنین چربی‌های اکسیدشده در تماس با هوا، بوی نامطبوع ایجاد کرده و محیط را برای رشد میکروارگانیسم‌ها مناسب می‌کنند، بنابراین حذف منظم این چربی‌ها امری حیاتی است.

دستورالعمل نظافت و ضدعفونی واحد های صنایع غذایی

در هر واحد تولیدی مواد غذایی، با توجه به نوع محصولات، فرآیندهای تولید و چالش‌های خاص هر صنعت، تدوین یک دستورالعمل جامع نظافت و ضدعفونی از الزامات اصلی به شمار می‌رود. این دستورالعمل نظافت صنایع غذایی باید بر پایه شناخت دقیق آلودگی‌های محیطی، نقاط بحرانی و میزان تردد کارکنان تنظیم شود تا بتوان بر اساس یک برنامه زمان‌بندی منظم و مستند، عملیات شستشو و ضدعفونی را به‌صورت مؤثر انجام داد.

در روند نظافت صنایع غذایی، استفاده از ضدعفونی‌کننده‌ و مواد شوینده‌ تخصصی صنایع غذایی که به‌صورت ویژه برای این صنعت فرموله شده‌اند، اهمیت حیاتی دارد؛ زیرا این مواد ضمن نابود کردن میکروارگانیسم‌های مضر، هیچ‌گونه اثر شیمیایی یا طعم و بوی نامطلوبی بر محصولات غذایی باقی نمی‌گذارند و ایمنی مصرف را حفظ می‌کنند. هر صنعت غذایی با توجه به ساختار تولید، نوع مواد اولیه و بخش‌های مختلفی مانند سالن‌های فرآوری، خطوط بسته‌بندی، انبارها و تجهیزات فرآیندی، نیازمند دستورالعمل نظافتی اختصاصی است تا با رعایت اصول علمی و بهداشتی، کیفیت محصول نهایی و سلامت محیط تولید تضمین شود. در ادامه به تشریح دستورالعمل‌های نظافت و ضدعفونی در صنایع مختلف غذایی پرداخته می‌شود.

دستورالعمل نظافت کارخانه لبنیات و محصولات شیری

صنعت لبنیات و فرآورده‌های شیری یکی از حساس‌ترین بخش‌های صنایع غذایی است که به دلیل ماهیت فاسدشدنی شیر و مشتقات آن، به شدت در معرض آلودگی‌های میکروبی، شیمیایی و فیزیکی قرار دارد. وجود چربی، پروتئین، قند لاکتوز و رطوبت بالا، محیطی بسیار مناسب برای رشد باکتری‌ها، کپک‌ها و مخمرها فراهم می‌کند.

علاوه بر این، تجهیزات فرآوری مانند مخازن، لوله‌ها، مبدل‌های حرارتی و خطوط پرکنی در صورت عدم نظافت صحیح، می‌توانند محل تجمع رسوبات و تشکیل بیوفیلم‌های مقاوم شوند که کیفیت محصول را کاهش داده و خطر آلودگی ثانویه را افزایش می‌دهد. بنابراین برای حفظ ایمنی، بهداشت و کیفیت محصولات لبنی، لازم است یک روال نظافتی دقیق، مستمر و استاندارد در کارخانه برقرار گردد. برای دستیابی به این هدف، باید یک دستورالعمل و چک لیست نظافت صنایع غذایی به شکلی شفاف و کاربردی برای نظافت به کارکنان ارائه شود که در ادامه به آن پرداخته می‌شود:

• توقف کامل تولید و قطع جریان شیر، بخار و برق دستگاه‌ها پیش از آغاز عملیات نظافت صنایع غذایی (به صورت دوره ای)
• تخلیه کامل باقی‌مانده مواد از مخازن، خطوط و پمپ‌ها
• باز کردن قطعات قابل شست‌وشو مانند فیلترها، شیرها و اتصالات جهت نظافت مجزا
• شست‌وشوی اولیه با آب گرم جهت حذف بقایای شیر، چربی و پروتئین
• استفاده از محلول قلیایی داغ برای حذف چربی‌ها و پروتئین‌های مقاوم
• آبکشی کامل تا حذف مواد قلیایی از سطوح داخلی تجهیزات
• استفاده از محلول اسیدی جهت از بین بردن رسوبات معدنی و سنگ شیر
• آبکشی مجدد با آب تمیز تا رسیدن به PH خنثی
• ضدعفونی نهایی با محلول‌های مناسب مانند هیپوکلریت سدیم یا پراستیک اسید برای از بین بردن میکروارگانیسم‌ها
• خشک‌سازی سطوح و تجهیزات با هوای تمیز یا در دمای محیط
• مونتاژ مجدد تجهیزات و بررسی تمیزی ظاهری و PH سطوح
• شست‌وشو و ضدعفونی کف، دیوارها، زهکش‌ها و سطوح عمومی کارخانه
• استفاده از ابزار نظافت مجزا برای هر بخش جهت جلوگیری از آلودگی متقاطع
• دفع بهداشتی پسماندها و شست‌وشوی سطل‌ها با مواد ضدعفونی‌کننده
• انجام پایش بهداشتی و نمونه‌برداری میکروبی پس از شست‌وشو برای اطمینان از اثربخشی فرآیند
• مستند سازی کلیه مراحل نظافت صنایع غذایی در فرم‌های مخصوص و بررسی آن توسط واحد کنترل کیفیت

چک لیست نظافت صنایع غذایی و  کارخانه لبنیات و فرآورده های لبنی
بخش / تجهیز	ابزار و دستگاه نظافتی	محلول یا ماده شوینده مورد استفاده
مخازن شیر خام و پاستوریزه	سیستم CIP اتوماتیک، پمپ سیرکولاسیون، دماسنج کنترل دما	محلول قلیایی ۲٪ (NaOH)، محلول اسیدی ۱٪ (HNO₃)، آب گرم ۷۵°C
لوله‌ها و خطوط انتقال شیر	سیستم CIP لوله‌ای، برس لوله‌پاک‌کن، کمپرسور هوای خشک	محلول قلیایی و اسیدی رقیق، آب مقطر برای آبکشی
مبدل حرارتی (پاستور)	CIP، برس نرم دستی، بخارشوی صنعتی	محلول اسیدی (فسفریک ۱٪) برای رسوبات و قلیایی برای پروتئین‌ها
هموژنایزر (Homogenizer)	برس نرم، تفنگ بخار، دستگاه واترجت صنعتی فشار متوسط	محلول قلیایی ۱٪، پراستیک اسید ۰.۲٪ برای ضدعفونی نهایی
وان پنیرسازی و کره‌گیری	واترجت صنعتی، برس استیل نرم، پارچه میکروفایبر	شوینده قلیایی ۲٪، ضدعفونی با پراستیک اسید یا کلر ۰.۲٪
دستگاه پرکنی و بسته‌بندی	اسپری ضدعفونی، پارچه استریل، بخارشوی صنعتی پرتابل	الکل ۷۰٪ یا پراستیک اسید ۰.۲٪، آب مقطر برای شست‌وشوی نهایی
کف سالن تولید	دستگاه اسکرابر صنعتی، واترجت فشارقوی	شوینده قلیایی ملایم، ضدعفونی با کلر ۲۰۰ppm
دیوارها و زهکش‌ها	واترجت صنعتی، برس دیواری بلند، سطل جمع‌آوری فاضلاب	شوینده خنثی یا قلیایی رقیق، محلول پراستیک اسید برای ضدعفونی
اتاق سردخانه	تی لاستیکی صنعتی، بخارشوی صنعتی سرد، پارچه بدون پرز	محلول پراستیک اسید ۰.۲٪، شوینده خنثی بدون بو
ظروف و ابزار دستی (کفگیر، پیمانه)	وان شست‌وشوی استیل، برس دستی، دستگاه اولتراسونیک (در صورت وجود)	محلول هیپوکلریت سدیم ۲۰۰ppm، آب گرم ۶۰°C
سطل‌ها و مخازن پسماند	واترجت صنعتی فشارقوی، برس زبر، میز تخلیه ضداسید	شوینده قلیایی ۲٪، ضدعفونی با کلر ۰.۵٪
ناحیه ورودی و راهروها	دستگاه اسکرابر، جاروبرقی صنعتی	شوینده عمومی خنثی، محلول ضدعفونی سبک
آزمایشگاه کنترل کیفیت (QC)	اسپری ضدعفونی، پارچه میکروفایبر، جاروبرقی صنعتی با فلیتر HEPA	الکل ۷۰٪، محلول پراستیک اسید، آب مقطر برای سطوح حساس

چک لیست نظافت کارخانجات غذایی و فرآورده های پروتئینی

صنایع غذایی و به‌ویژه کارخانجات تولید فرآورده‌های پروتئینی (مانند گوشت، مرغ، ماهی، غذاهای کنسروی و محصولات فرآوری‌شده) از جمله محیط‌هایی هستند که به‌دلیل رطوبت بالا، تماس مستقیم با مواد خام حیوانی و دمای مناسب برای رشد میکروارگانیسم‌ها، مستعد آلودگی شدید هستند. این آلودگی‌ها می‌توانند شامل باکتری‌های بیماری‌زا مانند سالمونلا، لیستریا و اشرشیاکلی، آلودگی‌های فیزیکی ناشی از ذرات استخوان و فلزات، و آلودگی‌های شیمیایی ناشی از مواد شوینده باشند.

تجمع مواد پروتئینی روی تجهیزات و سطوح تولید، در صورت عدم شست‌وشو و ضدعفونی اصولی، منجر به تشکیل بیوفیلم و ایجاد منبع دائمی آلودگی می‌شود. بنابراین، برای حفظ ایمنی غذایی، افزایش عمر مفید محصول و رعایت استاندارد های بهداشت صنعتی، لازم است برنامه نظافت دقیق، منظم و قابل ارزیابی در کارخانه اجرا شود. در ادامه به بیان چک لیستی دقیق و کاربردی برای نظافت صنایع غذایی و پاکسازی کارخانجات فرآورده های گوشتی می‌پردازیم که عبارتند از:

• توقف فرآیند تولید و تخلیه مواد خام و نیمه‌فرآوری‌شده از خطوط و میزها
• جداسازی تجهیزات قابل حمل و قطعات متحرک جهت شستشوی جداگانه
• جمع‌آوری ضایعات گوشتی، چربی‌ها و استخوان‌ها از محیط تولید
• شست‌وشوی اولیه سطوح با آب ولرم و تجهیزات صنعتی فشار قوی برای حذف بقایای قابل رؤیت
• استفاده از محلول شوینده قلیایی برای تجزیه چربی‌ها و پروتئین‌های چسبیده به سطوح
• برس‌کشی کامل سطوح، میزها، چاقوها و تخته‌های برش با برس‌های مجزا
• آبکشی کامل با آب گرم تمیز برای حذف اثر مواد شوینده صنعتی
• استفاده از محلول اسیدی در صورت وجود رسوبات معدنی یا زنگ‌زدگی سطحی
• ضدعفونی نهایی با محلول پراستیک اسید یا هیپوکلریت سدیم طبق غلظت مجاز
• خشک‌سازی سطوح با هوای فشرده یا در دمای محیط، بدون تماس مستقیم
• ضدعفونی ابزارهای برش، ترازوی توزین و دستگاه‌های بسته‌بندی با الکل ۷۰%
• شست‌وشو و ضدعفونی کف، دیوار و زهکش‌ها با دستگاه های نظافت صنعتی
• نظافت موثر یخچال‌ها، سردخانه‌ها و چرخ‌دستی‌های حمل مواد
• جمع‌آوری و شست‌وشوی سطل‌ها و ظروف ضایعات با مواد قلیایی و کلر
• ثبت کلیه مراحل نظافت صنایع غذایی در فرم روزانه و تأیید توسط مسئول بهداشت یا کنترل کیفیت

چک لیست نظافت صنایع غذایی و کارخانه فرآورده‌های پروتئینی
بخش / تجهیز	ابزار و دستگاه نظافتی	محلول یا ماده شوینده مورد استفاده
میزهای برش و آماده‌سازی گوشت	واترجت صنعتی فشار متوسط، برس زبر، پارچه میکروفایبر	شوینده قلیایی ۲٪، ضدعفونی با پراستیک اسید ۰.۲٪
چاقوها، ترازوی توزین، ابزار دستی	وان ضدعفونی استیل، برس دستی، اسپری الکلی	الکل ۷۰٪، آب گرم ۶۰°C برای شست‌وشو اولیه
دستگاه چرخ‌گوشت و سوسیس‌ساز	برس مخصوص قطعات، بخارشوی صنعتی، برس نرم داخلی	شوینده قلیایی ۱٪، پراستیک اسید برای ضدعفونی نهایی
نوار نقاله و خطوط انتقال	واترجت صنعتی، برس تسمه، پارچه بدون پرز	شوینده قلیایی، محلول کلر ۲۰۰ppm
دستگاه بسته‌بندی و سیل وکیوم	اسپری ضدعفونی، پارچه میکروفایبر، بخارشوی صنعتی پرتابل	پراستیک اسید ۰.۲٪ یا الکل ۷۰٪
کف سالن تولید	اسکرابر صنعتی، واترجت صنعتی فشارقوی، تی لاستیکی صنعتی	شوینده قلیایی ملایم، ضدعفونی با کلر ۰.۵٪
دیوارها، درها و زهکش‌ها	برس دیواری بلند، واترجت صنعتی، سطل جمع‌آوری فاضلاب	شوینده خنثی، پراستیک اسید ۰.۲٪
اتاق سردخانه و انبار مواد خام	واترجت صنعتی یا بخارشوی صنعتی سرد، تی لاستیکی، برس نرم	شوینده خنثی بدون بو، ضدعفونی با کلر ۲۰۰ppm
ظروف و سطل‌های ضایعات	برس زبر، واترجت صنعتی، میز تخلیه ضداسید	شوینده قلیایی ۲٪، ضدعفونی با کلر ۰.۵٪
یخچال‌ها و فریزرهای نگهداری	بخارشوی صنعتی، پارچه استریل، برس نرم	الکل ۷۰٪ یا محلول پراستیک اسید ۰.۲٪
لباس کار، چکمه و وسایل فردی	ماشین شست‌وشوی لباس صنعتی، برس چکمه، خشک‌کن هواگرم	شوینده ملایم، ضدعفونی با کلر ۵۰ppm
ناحیه بارگیری و حمل محصول	اسکرابر یا واترجت صنعتی، جاروبرقی صنعتی	شوینده قلیایی، محلول کلر ۰.۲٪

دستورالعمل نظافت کارخانجات نوشیدنی

صنایع نوشیدنی اعم از تولید آب‌میوه، نوشابه، آب معدنی، ماءالشعیر و سایر محصولات مایع خوراکی به‌دلیل تماس گسترده تجهیزات با آب، شکر و ترکیبات آلی، بسیار مستعد آلودگی‌های میکروبی و رشد قارچ و کپک هستند. این محیط‌ها معمولاً دارای رطوبت بالا و دمای مناسب برای رشد باکتری‌ها مانند باسیلوس، لاکتوباسیلوس و کپک‌های مخمرزا هستند.

تجمع قند، اسید و ذرات نوشیدنی در خطوط و مخازن می‌تواند منجر به ایجاد بیوفیلم‌های مقاوم شود که حتی با شستشوی ساده از بین نمی‌روند و در نهایت باعث آلودگی ثانویه محصولات می‌گردند. از این‌رو، استقرار یک برنامه منظم و دقیق نظافت و ضدعفونی برای این صنعت حیاتی است. در ادامه به توضیح یک چک لیست نظافت صنایع غذایی و کارخانجان نوشیدنی می‌پردازیم تا همه‌ بخش‌ها به‌صورت هماهنگ و اصولی پاک‌سازی شوند. در ادامه به این دستورالعمل نظافت صنایع غذایی پرداخته می‌شود:

• توقف کامل خطوط تولید و قطع جریان برق و بخار پیش از آغاز عملیات نظافت صنایع غذایی
• تخلیه کامل باقی‌مانده نوشیدنی و مواد خام از مخازن، لوله‌ها و پرکن‌ها
• جداسازی قطعات قابل باز شدن مانند نازل‌ها، فیلترها و اتصالات برای شست‌وشوی جداگانه
• شست‌وشوی اولیه سطوح با آب ولرم برای حذف مواد قندی و ذرات معلق
• شست‌وشوی قلیایی با محلول NaOH برای حذف چربی‌ها، پروتئین‌ها و بقایای قند
• گردش محلول قلیایی در سیستم‌های بسته (CIP) برای شست‌وشوی درجا
• آبکشی کامل با آب تمیز تا حذف کامل مواد قلیایی
• شست‌وشوی اسیدی برای از بین بردن رسوبات معدنی و جلوگیری از زنگ‌زدگی
• ضدعفونی نهایی با محلول پراستیک اسید یا هیپوکلریت سدیم با غلظت کنترل‌شده
• خشک‌سازی کامل با هوای فشرده یا در دمای محیط بدون تماس خارجی
• شست‌وشو و ضدعفونی کف، دیوارها و زهکش‌ها با واترجت صنعتی
• نظافت دستگاه‌های پرکنی، نوار نقاله‌ها و درب‌بندها با تجهیزات نظافتی یا اسپری ضدعفونی
• تمیزکردن بطری‌شوی‌ها، پاستور و تانک‌های ذخیره با سیستم CIP و محلول‌های اختصاصی
• جمع‌آوری و شست‌وشوی ظروف، سطل‌ها و ابزار جانبی با محلول کلردار ۲۰۰ppm
• مستند سازی تمام مراحل نظافت صنایع غذایی در فرم‌های مخصوص و تأیید توسط مسئول بهداشت یا کنترل کیفیت

چک لیست نظافت صنایع غذایی و کارخانه نوشیدنی
بخش / تجهیز	ابزار و دستگاه نظافتی	محلول یا ماده شوینده مورد استفاده
مخازن اختلاط و ذخیره نوشیدنی	سیستم CIP اتوماتیک، پمپ سیرکولاسیون، دماسنج کنترل دما	محلول قلیایی ۲٪ (NaOH)، محلول اسیدی ۱٪ (HNO₃)، آب گرم ۷۵°C
خطوط لوله و اتصالات استیل	سیستم CIP لوله‌ای، برس مخصوص لوله، کمپرسور هوای خشک	محلول قلیایی، آب مقطر برای آبکشی، پراستیک اسید برای ضدعفونی
دستگاه پرکن و درب‌بند بطری	بخارشوی صنعتی، اسپری ضدعفونی، پارچه میکروفایبر	پراستیک اسید ۰.۲٪، الکل ۷۰٪
بطری‌شوی و پاستور	CIP داخلی، واترجت صنعتی فشار متوسط، برس نرم	محلول قلیایی ۲٪، ضدعفونی با پراستیک اسید
نوار نقاله‌ها و تسمه‌های حمل بطری	واترجت صنعتی فشارقوی، برس تسمه، اسپری پراستیک اسید	شوینده قلیایی ملایم، ضدعفونی با کلر ۰.۲٪
کف سالن تولید و انبار بسته‌بندی	دستگاه اسکرابر صنعتی، واترجت صنعتی	شوینده قلیایی ملایم، ضدعفونی با کلر ۰.۵٪
دیوارها، زهکش‌ها و سقف‌ها	برس بلند دیواری، واترجت صنعتی، سطل جمع‌آوری پساب	شوینده خنثی، محلول پراستیک اسید ۰.۲٪
تانک‌های شربت یا شکر حل‌کن	واترجت صنعتی، برس استیل نرم، بخارشوی صنعتی	شوینده قلیایی ۲٪، ضدعفونی با پراستیک اسید
اتاق کنترل کیفیت (QC)	اسپری ضدعفونی، دستمال میکروفایبر، جاروبرقی صنعتی با فیلتر هپا (HEPA)	الکل ۷۰٪، محلول پراستیک اسید ۰.۲٪
سردخانه و انبار مواد اولیه	واترجت صنعتی یا بخارشوی صنعتی سرد، برس نرم، تی لاستیکی	شوینده خنثی بدون بو، ضدعفونی با کلر ۲۰۰ppm
بطری‌ها و درپوش‌های خالی	بخارشوی صنعتی، اسپری الکلی، دستگاه UV در خطوط مدرن	الکل ۷۰٪ یا محلول پراستیک اسید رقیق
ناحیه بارگیری و حمل محصول	واترجت صنعتی، اسکرابر یا جاروبرقی صنعتی	شوینده عمومی، محلول ضدعفونی ملایم

چک لیست نظافت کارخانجات غذایی و صنایع آرد و نان

صنایع آرد و نان به‌دلیل ماهیت پودری، رطوبت‌پذیر و آلی مواد اولیه، یکی از صنایع پرخطر از نظر آلودگی‌های میکروبی، فیزیکی و به‌ویژه آلودگی‌های ناشی از آفات انباری نظیر شپشک، سوسک آرد و موش محسوب می‌شود. وجود آرد، خمیر و مواد قندی در محیط، شرایط مناسبی برای رشد قارچ‌ها، مخمرها و میکروارگانیسم‌های فاسدکننده فراهم می‌کند.

گردوغبار آرد نیز علاوه بر خطر آتش‌سوزی، محیطی برای تجمع باکتری و آفات ایجاد می‌کند. بنابراین رعایت اصول نظافت و ضدعفونی در این صنعت، نقشی حیاتی در حفظ سلامت محصول و کیفیت تولید دارد. برای رسیدن به یک برنامه دقیق و کارآمد، باید دستورالعملی روشن و عملی به کارکنان ارائه شود تا نظافت همه بخش‌ها با دقت و نظم انجام گیرد. در ادامه به این دستورالعمل پرداخته می‌شود:

• توقف فعالیت‌های تولیدی و پوشاندن یا جمع‌آوری مواد اولیه پیش از آغاز نظافت صنایع غذایی
• خاموش کردن دستگاه‌ها و قطع برق از خطوط قبل از شروع روند پاک‌سازی
• جمع‌آوری و حذف آردهای پخش‌شده، ضایعات خمیر و خرده‌نان‌ها از کف و میزها با تجهیزات صنعتی نظافت
• تمیزکردن الک‌ها، نوار نقاله‌ها و میکسرها از بقایای آرد و خمیر خشک‌شده
• شست‌وشوی سطحی با پارچه نم‌دار یا اسپری محلول شوینده ملایم (در بخش‌های قابل شست‌وشو)
• نظافت روزانه کف سالن و زیر تجهیزات
• تمیزکردن سینی‌ها، قفسه‌ها و قالب‌های پخت با برس و محلول شوینده مجاز غذایی
• گردگیری و تمیزکردن پنجره‌ها، هواکش‌ها و سیستم تهویه برای جلوگیری از تجمع گرد آرد
• ضدعفونی دوره‌ای سطوح و تجهیزات تماس با دست و خمیر با الکل ۷۰% یا پراستیک اسید ۰.۲%
• نظافت سردخانه‌ها، انبار آرد و اتاق تخمیر با دمای پایین برای جلوگیری از رشد قارچ و کپک
• پاک‌سازی و ضدعفونی سطل‌های زباله و محل جمع‌آوری پسماندها به‌صورت روزانه
• بررسی و پاک‌سازی تله‌های حشرات و جوندگان و ثبت در فرم کنترل آفات
• شست‌وشوی لباس کار و کفش کارکنان در پایان شیفت برای جلوگیری از انتقال آلودگی
• ثبت کلیه مراحل نظافت صنایع غذایی در فرم روزانه و تأیید توسط سرپرست تولید یا مسئول بهداشت

چک لیست نظافت صنایع غذایی و  کارخانه آرد و نان
بخش / تجهیز	ابزار و دستگاه نظافتی	محلول یا ماده شوینده مورد استفاده
الک آرد و سیستم انتقال (اسپیرال، نوار)	برس نرم، جاروبرقی صنعتی ضدانفجار	بدون آب، در صورت نیاز اسپری الکل ۷۰٪ برای ضدعفونی
میکسر خمیر و کاترها	برس دستی، بخارشوی صنعتی، پارچه میکروفایبر	شوینده خنثی یا قلیایی ملایم، ضدعفونی با پراستیک اسید ۰.۲٪
سینی‌ها، قالب‌ها و قفسه‌های پخت	برس فلزی نرم، سینک شست‌وشو استیل، بخارشوی صنعتی پرتابل	شوینده قلیایی ۲٪، آب گرم ۶۰°C
فر و تونل پخت	برس نسوز، جاروبرقی صنعتی حرارتی، پارچه خشک	شوینده مخصوص دوده یا چربی صنعتی، بدون تماس با اجزای حرارتی
کف سالن تولید	دستگاه اسکرابر، واترجت صنعتی (در نواحی مرطوب)	شوینده قلیایی ملایم، ضدعفونی با کلر ۰.۲٪
دیوارها، سقف و سیستم تهویه	برس بلند، پارچه خشک، جاروبرقی صنعتی با فیلتر هپا (HEPA)	شوینده خنثی، اسپری ضدقارچ دوره‌ای
انبار آرد و مواد اولیه	واترجت صنعتی (در انبارهای غیرپودری)، جاروبرقی صنعتی قوی	شوینده خنثی، ضدعفونی با کلر ۲۰۰ppm در فواصل زمانی
اتاق تخمیر و استراحت خمیر	بخارشوی صنعتی، پارچه استریل، برس نرم	شوینده خنثی بدون بو، ضدعفونی با پراستیک اسید ۰.۲٪
سردخانه و یخچال مواد اولیه	بخارشوی صنعتی سرد، تی لاستیکی، برس نرم	شوینده خنثی بدون بو، الکل ۷۰٪ برای سطوح تماس مستقیم
سطل‌های زباله و پسماند	واترجت صنعتی، برس زبر، وان ضدعفونی	شوینده قلیایی ۲٪، ضدعفونی با کلر ۰.۵٪
ناحیه بارگیری و حمل آرد یا نان	جاروبرقی صنعتی، واترجت صنعتی فشارقوی	شوینده عمومی خنثی، ضدعفونی با محلول کلر ۰.۲٪
لباس کار و تجهیزات فردی کارکنان	ماشین لباسشویی صنعتی، برس چکمه، خشک‌کن هواگرم	شوینده ملایم، ضدعفونی با کلر ۵۰ppm

دستورالعمل نظافت صنایع شیرینی و شکلات

صنایع شیرینی و شکلات به دلیل ماهیت قندی، چربی‌دار و حساس به دما، از جمله محیط‌هایی هستند که مستعد آلودگی‌های میکروبی، قارچی و آلودگی‌های ناشی از آفات انباری مانند سوسک، مورچه و شپشک هستند. ترکیبات اصلی مانند شکر، کره کاکائو، شیر خشک و آرد محیطی ایده‌آل برای رشد کپک‌ها، مخمرها و باکتری‌های فاسدکننده فراهم می‌کنند.

از سوی دیگر، تجمع گرد و غبار قند و ذرات چربی می‌تواند موجب چسبندگی، آلودگی متقاطع و حتی جذب گرد و خاک صنعتی در خطوط تولید شود. بنابراین، برای حفظ کیفیت محصول، ماندگاری بالا و رعایت استانداردهای بهداشتی، لازم است برنامه نظافت و ضدعفونی دقیق، منظم و استاندارد در این صنعت اجرا گردد. برای دستیابی به این هدف، باید یک دستورالعمل نظافت در صنایع غذایی به طور واضح و کاربردی به کارکنان ارائه شود که در ادامه به آن پرداخته می‌شود:

• توقف کامل خطوط تولید و قطع جریان برق و بخار قبل از شروع نظافت صنایع غذایی
• جمع‌آوری و تخلیه کامل باقی‌مانده مواد خام مانند خمیر، شکلات ذوب‌شده یا پودر کاکائو از دستگاه‌ها و میزها
• پوشش دادن مواد اولیه و محصولات نیمه‌ساخته برای جلوگیری از آلودگی در حین شست‌وشو
• زدودن گرد قند و پودر کاکائو از محیط با جاروبرقی صنعتی ضدگردوغبار (به‌جای جارو دستی)
• تمیزکردن نقاله‌ها، میکسرها، قالب‌ها و تانک‌های شکلات از بقایای چربی با پارچه گرم و برس نرم
• شست‌وشوی اولیه سطوح مجاز به تماس با آب با محلول شوینده خنثی یا قلیایی ملایم
• استفاده از محلول قلیایی داغ (NaOH 1–۲%) برای حذف کامل چربی‌ها و ترکیبات روغنی در خطوط بسته
• آبکشی کامل با آب گرم تمیز برای حذف باقیمانده شوینده‌ها
• ضدعفونی نهایی با محلول پراستیک اسید ۰.۲٪ یا الکل ۷۰٪ در بخش‌های حساس
• خشک‌سازی کامل سطوح با هوای فشرده تمیز و بدون تماس دست
• نظافت کف سالن با اسکرابر صنعتی و جمع‌آوری ذرات چسبنده و روغنی
• شست‌وشو و ضدعفونی قالب‌ها، سینی‌ها، کاردک‌ها و ابزار دستی با آب گرم و شوینده مجاز
• گردگیری از سطوح فوقانی، فن‌ها، لامپ‌ها و قفسه‌ها برای جلوگیری از ریزش آلودگی به محصول
• شست‌وشوی سطل‌ها و ظروف ضایعات با واترجت فشارقوی و ضدعفونی با کلر ۰.۵٪
• ثبت همه مراحل نظافت صنایع غذایی در فرم روزانه و امضای مسئول کنترل کیفیت

چک لیست نظافت صنایع غذایی و  صنایع شیرینی و شکلات
بخش / تجهیز	ابزار و دستگاه نظافتی	محلول یا ماده شوینده مورد استفاده
میکسرها و خمیرگیرها	برس نرم، بخارشوی صنعتی، پارچه میکروفایبر	شوینده قلیایی ۲٪، پراستیک اسید ۰.۲٪
مخازن ذوب و نگهداری شکلات	سیستم CIP، واترجت صنعتی فشار متوسط، برس استیل نرم	محلول قلیایی ۲٪، آب گرم ۷۰°C، ضدعفونی با پراستیک اسید
قالب‌ها و سینی‌های شیرینی	وان استیل شست‌وشو، برس دستی، دستگاه اولتراسونیک (در خطوط مدرن)	شوینده قلیایی ۱٪، آب گرم، ضدعفونی با الکل ۷۰٪
نوار نقاله‌ها و تسمه‌های حمل محصول	واترجت صنعتی، برس تسمه، پارچه تمیز	شوینده خنثی، پراستیک اسید ۰.۲٪
دستگاه پوشش‌دهی (Enrober) و سردکن شکلات	برس نرم، بخارشوی صنعتی، اسپری ضدعفونی	شوینده قلیایی ملایم، پراستیک اسید
دستگاه بسته‌بندی و فویل‌پیچ	اسپری ضدعفونی، پارچه استریل، بخارشوی صنعتی پرتابل	الکل ۷۰٪، محلول پراستیک اسید رقیق
کف سالن تولید و بسته‌بندی	دستگاه اسکرابر صنعتی، واترجت صنعتی فشارقوی، تی لاستیکی صنعتی	شوینده قلیایی ملایم، ضدعفونی با کلر ۰.۵٪
دیوارها، سقف و هواکش‌ها	برس بلند، جاروبرقی صنعتی با فلیتر هپا (HEPA)، پارچه خشک	شوینده خنثی، اسپری ضدقارچ دوره‌ای
سردخانه‌ها و انبار مواد اولیه	بخارشوی صنعتی سرد، تی لاستیکی، برس نرم	شوینده خنثی بدون بو، ضدعفونی با کلر ۲۰۰ppm
سطل‌های ضایعات و زباله‌ها	واترجت صنعتی، برس زبر، وان ضدعفونی	شوینده قلیایی ۲٪، ضدعفونی با کلر ۰.۵٪
اتاق کنترل کیفیت (QC)	اسپری ضدعفونی، دستمال میکروفایبر، جاروبرقی صنعتی با فیلتر ثانویه هپا (HEPA)	الکل ۷۰٪، محلول پراستیک اسید ۰.۲٪
ناحیه بارگیری و بسته‌بندی نهایی	واترجت صنعتی، جاروبرقی صنعتی خشک و تر	شوینده عمومی خنثی، محلول کلر ۰.۲٪

دستورالعمل نظافت صنایع تولید روغن

صنایع تولید روغن‌های خوراکی به‌دلیل ماهیت چرب، لزج و اکسیدشونده‌ محصولات، در معرض انواع آلودگی‌های فیزیکی (گردوغبار، ذرات فلز و پلاستیک)، شیمیایی (پسماند حلال‌ها، اسیدهای چرب آزاد) و میکروبی (در نقاط تماس با آب یا بخار) قرار دارند.

چربی‌ها و روغن‌ها در صورت عدم نظافت منظم، لایه‌هایی سخت و مقاوم بر روی تجهیزات و سطوح ایجاد می‌کنند که علاوه بر کاهش راندمان دستگاه‌ها، زمینه رشد میکروارگانیسم‌ها و فساد محصول را فراهم می‌سازد. همچنین وجود بخارات روغنی می‌تواند موجب آلودگی ثانویه بر سطوح غیرمستقیم تولید شود. برای دستیابی به بهداشت کامل محیط و جلوگیری از آلودگی متقاطع، لازم است یک دستورالعمل دقیق، منظم و استاندارد برای نظافت صنایع غذایی تدوین و اجرا گردد. در ادامه به این دستورالعمل پرداخته می‌شود:

• توقف کامل فرآیند تولید و قطع جریان برق و بخار پیش از شروع عملیات نظافت صنایع غذایی
• جمع‌آوری روغن‌های ریخته‌شده، پسماندها و چربی‌های سطحی از کف و اطراف تجهیزات با پارچه جاذب یا پودر جذب‌کننده
• تخلیه و شست‌وشوی خطوط و تانک‌ها پس از هر شیفت کاری یا تغییر نوع روغن
• استفاده از بخار آب داغ برای نرم کردن و جدا کردن چربی‌های خشک و سفت‌شده
• شست‌وشوی سطوح فلزی با محلول شوینده قلیایی داغ (NaOH ۲٪) برای حذف چربی و لایه‌های روغنی
• آبکشی کامل تجهیزات با آب گرم تمیز تا حذف باقی‌مانده مواد شوینده
• در صورت نیاز، شست‌وشوی اسیدی (HNO₃ ۰.۵٪) برای حذف رسوبات معدنی یا سفیدکننده‌ها
• ضدعفونی نهایی با محلول پراستیک اسید ۰.۲٪ یا کلر فعال ۲۰۰ppm (در بخش‌های مرطوب و تماس غیرمستقیم)
• خشک‌سازی کامل سطوح با هوای فشرده بدون روغن و پارچه‌های تمیز و بدون پرز
• تمیزکردن کف سالن‌ها با تجهیزات صنعتی و استفاده از شوینده صنعتی و قلیایی چربی‌بر
• نظافت فیلترها، پمپ‌ها و سیستم CIP به‌صورت دوره‌ای بر اساس برنامه هفتگی
• تمیزکردن دیوارها، پنجره‌ها و سقف از بخارات روغنی با محلول شوینده خنثی
• شست‌وشوی سطل‌ها و ظروف جمع‌آوری پسماند با تجهیزات نظافتی و ضدعفونی با کلر ۰.۵٪
• ثبت کامل مراحل نظافت صنایع غذایی و ضدعفونی در فرم‌های مخصوص و تأیید نهایی توسط مسئول بهداشت یا کنترل کیفیت

لزوم استفاده از تجهیزات مکانیزه صنعتی در نظافت کارخانجات مواد غذایی

در کارخانجات صنایع غذایی، نوع آلودگی‌ها بسیار متنوع، چسبنده و مقاوم است. وجود چربی، قند، پروتئین، پودر، بخار و ذرات معلق باعث می‌شود روش‌های دستی نظافت صنایع غذایی کارایی لازم را نداشته باشند و علاوه بر زمان‌بر بودن، خطر انتقال آلودگی متقاطع و باقی ماندن لکه‌ها را افزایش دهند.

در چنین شرایطی استفاده از تجهیزات نظافت صنعتی مکانیزه، ضروری است تا فرآیند نظافت صنایع غذایی با کیفیت بالا، صرفه‌جویی در زمان و ایمنی بیشتر انجام گیرد. در ادامه به مهم‌ترین دلایل و مزایای استفاده از این تجهیزات اشاره می‌شود که عبارتند از:

• افزایش کیفیت بهداشت و حذف کامل آلودگی‌ها: دستگاه‌های نظافت صنعتی با فشار آب بالا، بخار داغ یا سیستم مکش قوی می‌توانند ذرات چربی، قند، آرد و گردوغبار را به‌طور کامل از سطوح حذف کنند. این فرایند مانع تشکیل کلونی های میکروبی می‌شود و تمیزی سطح را به سطح استاندارد صنایع غذایی می‌رساند.
• کاهش خطر آلودگی متقاطع بین خطوط تولید: در روش‌های دستی نظافت صنایع غذایی، ابزار نظافت ممکن است آلودگی را از یک ناحیه به ناحیه دیگر منتقل کند. اما تجهیزات مکانیزه با سیستم‌های بسته و بدون تماس مستقیم، از جابه‌جایی میکروارگانیسم‌ها بین بخش‌های مختلف جلوگیری می‌کنند.
• صرفه‌جویی در زمان و نیروی انسانی: دستگاه‌های صنعتی در روند نظافت صنایع غذایی، قادرند سطوح وسیع را در مدت کوتاه‌تری تمیز کنند. این موضوع ضمن کاهش خستگی کارکنان، باعث افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های نیروی کار می‌شود.
• کاهش مصرف آب و مواد شوینده: تجهیزات مکانیزه با استفاده از فناوری پاشش کنترل‌شده و بازیافت آب، مصرف منابع را تا چند برابر نسبت به روش‌های سنتی کاهش می‌دهند و در عین حال تمیزی بیشتری فراهم می‌کنند.
• ایمنی بالاتر در محیط‌های صنعتی مرطوب و لغزنده: کف کارخانه‌های لبنیات، نوشیدنی یا روغن معمولاً لغزنده است. دستگاه‌های مکانیزه در فرآیند نظافت صنایع غذایی با جمع‌آوری فوری آب و آلودگی، احتمال سرخوردن یا آسیب کارکنان را کاهش می‌دهند.
• امکان دسترسی به نقاط دشوار و غیرقابل شست‌وشو دستی: تجهیزات صنعتی می‌توانند آلودگی‌های تجمع‌یافته در زیر دستگاه‌ها، داخل لوله‌ها و زوایای پنهان را حذف کنند؛ کاری که به‌صورت دستی تقریباً غیرممکن است.
• افزایش طول عمر تجهیزات و زیرساخت کارخانه: استفاده منظم از تجهیزات نظافتی مکانیزه در روند نظافت صنایع غذایی مانع از تجمع چربی، رسوبات یا گرد و غبار در ماشین‌آلات می‌شود و از فرسایش و خوردگی تجهیزات تولید جلوگیری می‌کند.
• تطابق با الزامات استانداردهای بهداشت غذایی (HACCP و GMP): در ممیزی‌های بهداشتی، استفاده از تجهیزات مکانیزه نشانه اجرای مدیریت بهداشت مؤثر است و نقش مهمی در دریافت تأییدیه‌های بین‌المللی دارد.

معرفی مهم ترین دستگاه های مکانیزه در نظافت صنایع غذایی

برای نظافت صنایع غذایی و کارخانجات تولید غذا، دستگاه‌هایی به‌صورت اختصاصی طراحی شده‌اند که قادرند فرآیند پاک‌سازی را به‌صورت مکانیزه و با حداقل دخالت انسانی انجام دهند. این تجهیزات با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته، توانایی حذف آلودگی‌های چسبنده، چربی‌ها، گرد و غبار، پودر و بقایای مواد غذایی را از سطوح مختلف دارند و سطح بهداشت محیط تولید را به‌طور چشمگیری ارتقا می‌دهند.

استفاده از این دستگاه‌ها در پروسه نظافت صنایع غذایی، باعث افزایش سرعت، دقت، ایمنی کارکنان و صرفه‌جویی در مصرف آب و مواد شوینده صنعتی می‌شود. در ادامه، مهم‌ترین دستگاه‌های مکانیزه مورد استفاده در صنایع غذایی معرفی می‌شوند که عبارتند از:

• اسکرابر
• جاروبرقی صنعتی
• واترجت صنعتی
• سوییپر

نقش اسکرابر در نظافت صنایع غذایی مختلف

اسکرابر نقش بسیار حیاتی و کلیدی در نظافت صنایع غذایی دارد، چرا که قادر است کف سالن‌ها، انبارها و محوطه‌های تولید را به‌صورت مکانیزه و با دقت بالا تمیز کند. این دستگاه‌ها با ترکیب برس‌های چرخشی، پاشش کنترل‌شده محلول شوینده و مکش همزمان آب و آلودگی‌ها، علاوه بر حذف ذرات چسبنده، چربی‌ها، قند و آرد، سطح کف را خشک و لغزندگی آن را کاهش می‌دهند.

استفاده از دستگاه اسکرابر صنعتی در صنایع مختلف مانند لبنیات، نوشیدنی، شیرینی و شکلات، آرد و نان، و تولید روغن موجب می‌شود فرآیند نظافت صنایع غذایی سریع‌تر، بهداشتی‌تر و استانداردتر انجام شود و خطر آلودگی متقاطع، رشد میکروارگانیسم‌ها و حوادث ناشی از لغزش کارکنان به حداقل برسد. به این ترتیب، اسکرابر نه تنها کیفیت بهداشت محیط را ارتقا می‌دهد بلکه نقش مؤثری در افزایش ایمنی و بهره‌وری در کارخانه‌های مواد غذایی ایفا می‌کند.

عملکرد جاروبرقی صنعتی در نظافت کارخانجات مواد غذایی

جاروبرقی‌ صنعتی در نظافت صنایع غذایی نقش بسیار مهم و تخصصی دارند، زیرا قادرند ذرات ریز، گردوغبار، آرد، پودر، شکلات خشک‌شده و سایر آلاینده‌های معلق در هوا و روی سطوح را به‌طور کامل جمع‌آوری کنند. این دستگاه‌ها با بهره‌گیری از قدرت مکش بالا و انواع فیلتر هپا (HEPA) یا ضدانفجار، مانع از پراکندگی آلودگی‌ها در محیط تولید می‌شوند و از انتقال میکروارگانیسم‌ها بین بخش‌های مختلف جلوگیری می‌کنند.

استفاده از جاروبرقی صنعتی در روند نظافت صنایع غذایی موجب افزایش سرعت نظافت، کاهش نیاز به نیروی انسانی، حفظ ایمنی کارکنان و جلوگیری از ایجاد گردوغبار و خطر انفجار در محیط‌های حساس مانند صنایع آرد و شکلات می‌شود و به‌طور چشمگیری سطح بهداشت و استانداردهای ایمنی کارخانه‌های مواد غذایی را ارتقا می‌دهد.

کاربرد واترجت صنعتی در نظافت صنایع غذایی 

دستگاه واترجت‌ صنعتی در نظافت صنایع غذایی کاربرد بسیار حیاتی دارند، زیرا با فشار بالای آب یا بخار قادر است انواع آلودگی‌های مقاوم و چسبنده از جمله چربی‌ها، رسوبات قندی، پروتئینی و روغنی را از تجهیزات، کف سالن‌ها، دیوارها و نقاط دشوار دسترس حذف کنند.

این دستگاه‌ها امکان شستشوی سریع و مؤثر سطوح بزرگ و خطوط تولید را  در عملیات نظافت صنایع غذایی فراهم می‌کنند و با کاهش تماس مستقیم کارکنان با آلاینده‌ها، ایمنی محیط کار را افزایش می‌دهند. استفاده از واترجت صنعتی در صنایع لبنیات، نوشیدنی، شیرینی و شکلات، آرد و نان و تولید روغن باعث می‌شود فرآیند نظافت با کیفیت بالا، صرفه‌جویی در زمان و مصرف بهینه آب و مواد شوینده انجام گیرد و سطح بهداشت محیط به‌طور قابل توجهی ارتقا یابد.

نقش سوییپر صنعتی در نظافت کارخانه مواد غذایی

سوییپر نقش کلیدی در نظافت صنایع غذایی دارند، زیرا با جمع‌آوری سریع و مؤثر ذرات خشک و مرطوب از کف سالن‌ها، انبارها و محوطه‌های وسیع، از تجمع گردوغبار، آرد، خرده مواد غذایی و ذرات چسبنده جلوگیری می‌کنند. این دستگاه‌ها با کاهش نیاز به نیروی انسانی برای نظافت دستی و افزایش سرعت پاک‌سازی، موجب صرفه‌جویی در زمان و افزایش بهره‌وری می‌شوند.

استفاده از سوییپر صنعتی در عملیات نظافت صنایع غذایی به حفظ استانداردهای بهداشتی، کاهش خطر آلودگی متقاطع و جلوگیری از لغزندگی و حوادث ناشی از سطوح آلوده کمک می‌کند و نقش مؤثری در ارتقای ایمنی و کیفیت بهداشت محیط ایفا می‌نماید.

شرکت ابراهیم ارائه دهنده بهترین تجهیزات نظافت صنایع غذایی

شرکت توسعه صنعتی و بازرگانی ابراهیم به‌عنوان یکی از پیشروترین ارائه دهندگان تجهیزات نظافت صنعتی در صنایع غذایی، با بیش از ۳۰ سال تجربه در تأمین و پشتیبانی تخصصی انواع دستگاه‌های مکانیزه نظافت صنایع غذایی از جمله اسکرابر، جاروبرقی صنعتی، واترجت صنعتی و سوییپر، توانسته جایگاه ویژه‌ای در بازار ایران و منطقه کسب کند.

این شرکت با تمرکز بر کیفیت، ایمنی و کارایی تجهیزات، علاوه بر فروش محصولات با استانداردهای بین‌المللی، خدمات پس از فروش گسترده و ۱۵ ساله شامل نصب، راه‌اندازی، آموزش اپراتورها و تأمین قطعات یدکی ارائه می‌دهد تا مشتریان بتوانند بدون نگرانی از عملکرد دستگاه‌ها، حداکثر بهره‌وری را تجربه کنند.

برای خرید تجهیزات نظافت صنایع غذایی و دریافت مشاوره تخصصی، می‌توانید با کارشناسان مجرب شرکت ابراهیم تماس بگیرید و راهنمایی کامل و متناسب با نیاز کارخانه خود را دریافت کنید.